عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَال‏: «لَمَّا خَلَقَ اللَّهُ الْعَقْلَ اسْتَنْطَقَهُ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَقْبِلْ فَأَقْبَلَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ ثُمَّ قَالَ وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي مَا خَلَقْتُ خَلْقاً هُوَ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْكَ وَ لَا أَكْمَلْتُكَ إِلَّا فِيمَنْ أُحِبُّ أَمَا إِنِّي إِيَّاكَ آمُرُ وَ إِيَّاكَ أَنْهَى وَ إِيَّاكَ أُعَاقِبُ وَ إِيَّاكَ أُثِيب»
‏ امام باقر (ع) فرمود: چون خدا عقل را آفريد، او را به سخن در آورد و سنجيد، گفتش پيش آى، پيش آمد و گفتش پس رو، پس رفت، خدا فرمود: به عزت و جلال خودم سوگند، خلقى نيافريدم كه از تو پيشم محبوب‏تر باشد، تو را به كسى دهم كه دوستش دارم همانا روى امر و نهى من با تو است و كيفر و پاداشم به حساب تو است. (الكافي، ج‏1، ص: 10)

عَن أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ‏: «الْعَقْلُ مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَ اكْتُسِبَ بِهِ الْجِنَان‏»
عقل چيزى است كه به وسيله آن خدا را بپرستند و بهشت را به دست آورند. (الكافي، ج‏1، ص: 11) این روایت معیار انسان عاقل را به ما اینگونه معرّفی می نماید: انسان عاقل بندۀ گوش به فرمان حقّ است و در هر کاری به عاقبت آن امر، توجّه تامّ دارد.

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع)‏: «مَنْ كَانَ عَاقِلًا كَانَ لَهُ دِينٌ وَ مَنْ كَانَ لَهُ دِينٌ دَخَلَ الْجَنَّة»
امام صادق (ع) فرمود: هر كه عاقل است دين دارد و هر كه دين دارد به بهشت مى‏ رود. (الكافي، ج‏1، ص: 11) انسان عاقل، در نهایت به سوی دین خداوند روی آورده و رستگار میگردد.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): «مَا قَسَمَ اللَّهُ لِلْعِبَادِ شَيْئاً أَفْضَلَ مِنَ الْعَقْلِ فَنَوْمُ الْعَاقِلِ‏ أَفْضَلُ مِنْ سَهَرِ الْجَاهِلِ وَ إِقَامَةُ الْعَاقِلِ أَفْضَلُ مِنْ شُخُوصِ الْجَاهِلِ وَ لَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِيّاً وَ لَا رَسُولًا حَتَّى يَسْتَكْمِلَ الْعَقْلَ وَ يَكُونَ عَقْلُهُ أَفْضَلَ مِنْ جَمِيعِ عُقُولِ أُمَّتِهِ...»
رسول خدا (ص) فرمود: خدا به بندگانش چيزى به از عقل قسمت نكرده، خواب عاقل بهتر از شب بيدارى جاهل است، اقامت عاقل بهتر از رنج حركت جهاد جاهل است. خدا پيغمبر و رسولى بر نيانگيخته تا عقل او را كامل كرده و عقلش بهتر از عقل همه امّتش بوده باشد. (الكافي، ج‏1، ص: 13)

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع): «قَالَ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّ لِي جَاراً كَثِيرَ الصَّلَاةِ كَثِيرَ الصَّدَقَةِ كَثِيرَ الْحَجِّ لَا بَأْسَ بِهِ قَالَ فَقَالَ يَا إِسْحَاقُ كَيْفَ عَقْلُهُ قَالَ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ لَيْسَ لَهُ عَقْلٌ قَالَ فَقَالَ لَا يَرْتَفِعُ بِذَلِكَ مِنْه». ‏
اسحق بن عمار گويد: به امام صادق (ع) گفتم: قربانت، من همسايه‏اى دارم بسيار نماز مى ‏خواند و بسيار صدقه مى دهد و بسيار هم به حج مى‏ رود و بد هم نيست، گويد: فرمود: اى اسحق، خردش چون است؟ گويد: گفتم: قربانت، خردى ندارد، گويد: كه فرمود: اين كارها مقامى از او بالا نبرند. (الكافي، ج‏1، ص: 24)

قال امير المؤمنين عليه السّلام: «مَنْ قَدَّمَ عَقْلَهُ عَلَى هَوَاهُ حَسُنَتْ مَسَاعِيه»‏.
امام علی علیه السّلام فرمود: «كسی كه عقل خود را بر هواى نفس خويش مقدّم بدارد، اعمال و كوششهاى او همواره نيكو و پسنديده خواهد بود». (تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص: 53)

النبي «ص»- اثنى قوم بحضرته على رجل حتّى ذكروا جميع خصال الخير، فقال رسول الله «ص»: «كيف عقل الرجل؟» فقالوا: يا رسول الله! نخبرك عنه باجتهاده في العبادة و أصناف الخير تسألنا عن عقله؟! فقال: «إنّ الاحمق يصيب بحمقه أعظم من فجور الفاجر، و إنّما يرتفع العباد غدا في الدّرجات و ينالون الزّلفى من ربّهم على قدر عقولهم». گروهى در محضر پيامبر «ص»، شخصى را ستودند و از همه خصلتهاى نيك او ياد كردند، پيامبر گفت: «عقل آن مرد چگونه است؟» گفتند: اى پيامبر! ما به تو از كوشش او در عبادت و ديگر خوبيهاى او سخن مى‏ گوييم و تو در باره عقل او از ما مى ‏پرسى؟ پيامبر فرمود: «مرد احمق، به سبب حماقت خود، بيش از انسان گناهكار به گناه و نابكارى آلوده مى ‏گردد. فرداى قيامت، درجات بندگان خدا و دستيابى ايشان به قرب و نزديكى پروردگار به اندازه خردهاى ايشان است». (تحف العقول عن آل الرسول ص، ص: 54)

عقلی که با تحصیل علم نافع، عمل خالص و در یک کلام، «اطاعت حقّ»، به کمال خویش نائل گردد، به قدرتی دست خواهد یافت که می تواند...
قال علىّ عليه السّلام:
«الْعَقْلُ الْكَامِلُ قَاهِرُ الطَّبْعِ السَّوْء».
عقلى كه به مرتبۀ كمال و نيرومندى رسيده است، ميتواند طبيعت بد و غرائز تندرو را مقهور نمايد.
(بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‏75، ص: 6)

پیام آور علم، عمل، عشق و عدل، از دو منبع عقل و وحی، دست آوردی از ایرانیان برای جهانیان،
(www. JF72 .ir)
و من الله التوفیق...